•Sądowe uregulowanie kontaktów. Alienacja rodzicielska – jak z tym walczyć?

Częstym problemem pojawiającym się w debacie publicznej jest problem alienacji rodzicielskiej, czyli takiego zachowania rodzica, który uniemożliwia lub znacznie utrudnia wykonywanie kontaktów z dzieckiem przez drugiego rodzica.

Najczęstsze takie zachowania to:

  • ograniczanie kontaktu z drugim rodzicem,
  • manipulowanie, nastawianie dziecka negatywnie do drugiego rodzica,
  • wzbudzanie w dziecku poczucia winy za kontakt z drugim rodzicem,
  • przekazywanie dziecku negatywnych informacji na temat drugiego rodzica.

Powyższe zachowania skutkują zaburzeniem więzi z rodzicem i jak podkreślają psycholodzy – stanowią formę przemocy wobec dziecka, które w takiej sytuacji bardzo cierpi. Cierpi również rodzic, który pomimo rozstania z partnerem, chciałby utrzymać i pielęgnować relację z dzieckiem.

Sądowe uregulowanie kontaktów

Uregulowanie kontaktów przez sąd jest dobrym rozwiązaniem zarówno dla osób, które żyjąc w związku nieformalnym zdecydowały się na rozstanie, jak również dla tych, które przy okazji rozwodu nie wnosiły o rozstrzygnięcie przez sąd kwestii kontaktów, a które nie są w stanie dojść w tej materii do porozumienia z byłym partnerem. Taki rodzic ma prawo złożyć wniosek do sądu o uregulowanie kontaktów z dzieckiem. Wniosek podlega opłacie i należy złożyć go do sądu właściwego dla miejsca zamieszkania lub zwykłego pobytu małoletniego dziecka. Do wniosku należy dołączyć aktualny odpis aktu urodzenia dziecka. Wobec coraz częstszych zmian miejsca zamieszkania małoletnich, zaznaczyć należy, że co do zasady – w przypadku zamieszkiwania dziecka za granicą – sądem właściwym może okazać się sąd hiszpański, czy francuski, co warto wziąć pod uwagę np. przy wyrażaniu zgody na wyjazd dziecka za granicę z drugim rodzicem.

Wniosek o uregulowanie kontaktów powinien czynić zadość wymogom każdego pisma procesowego i musi zawierać wskazanie, w jaki sposób domagamy się ustalenia kontaktów z dzieckiem – tzn. w jakie dni, w jakich godzinach i gdzie (np. w miejscu zamieszkania dziecka lub poza nim) mają odbywać się kontakty. Warto pamiętać, by od początku uregulować kontakty jak najbardziej kompleksowo i wskazać nie tylko dni powszechne, ale również okresy świąteczne, wakacyjne, dzień urodzin, Dzień Dziecka itp., tak by uniknąć w przyszłości sporów na tym gruncie. W przypadkach, gdy rodzice pozostają mocno skonfliktowani, sąd dopuszcza spotkania poza miejscem zamieszkania obojga rodziców, tak by możliwie najpełniej umożliwić wykonywanie kontaktów z małoletnim dzieckiem.

Należy również pamiętać, że choć sąd dąży do jak najszybszego rozpoznania sprawy, to jednak warto zastanowić się nad złożeniem wniosku o zabezpieczenie kontaktów z dzieckiem na czas trwania postępowania. Wniosek o zabezpieczenie nie powinien być tożsamy z wnioskiem o uregulowanie kontaktów, tak by jego treść nie zmierzała do zaspokojenia roszczenia głównego.

Wniosek o uregulowanie kontaktów można złożyć również w trakcie postępowania rozwodowego.

Druga strona uniemożliwia wykonywanie kontaktów – co wtedy?

Jeśli pomimo sądowego uregulowania kontaktów rodzic w dalszym ciągu utrudnia kontakty z dzieckiem, rozwiązaniem będzie ponowne skierowanie sprawy do sądu w celu wyegzekwowania orzeczenia sądowego w toku tzw. egzekucji czynności niezastępowalnych.

Zgodnie z przepisami, jeśli dłużnik ma wykonać czynność, której inna osoba wykonać za niego nie może, a której wykonanie zależy wyłącznie od jego woli, sąd może wyznaczyć dłużnikowi dodatkowy termin do wykonania czynności i zagrozić mu grzywną lub nakazaniem zapłaty określonej sumy pieniężnej za każdy dzień zwłoki na rzecz wierzyciela, co powinno być wystarczającym czynnikiem motywującym rodzica do prawidłowego wykonywania kontaktów. Wysokość sumy pieniężnej ustala się tak, by nie była ona nadmiernym obciążeniem dla dłużnika, ale jednak zapewniała wykonalność nałożonego obowiązku.

Propozycja kryminalizacji takiego zachowania

Mając na uwadze niestety stale rosnącą skalę alienacji rodzicielskiej, Rzecznik Praw Dziecka podjął kroki w celu wprowadzenia kryminalizacji zachowania polegającego w szczególności na utrudnianiu lub uniemożliwianiu wykonywania jednemu z rodziców przez drugiego rodzica kontaktów z dzieckiem.

Powstało obecnie kilka projektów wprowadzenia takiego przepisu – zarówno rządowy projekt zmian, jak i projekt obywatelski, zakładają wprowadzenie dla osoby utrudniającej lub uniemożliwiającej wykonanie kontaktów lub sprawowanie opieki kary grzywny, kary ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności, których wysokość zależy od skali zjawiska i skutków (np. uszczerbek na zdrowiu psychicznym lub targnięcie się na własne życie). Brak jest jednak jednoznacznego wskazania, czy pokrzywdzonym w takim przypadku byłby drugi rodzic, czy dziecko.

Oba projekty wykazują pewne podobieństwa, jednak czas pokaże w jakim kształcie (i czy rzeczywiście) przepisy te zostaną uchwalone po przejściu ścieżki legislacyjnej.

Jeśli mają Państwo jakieś pytania związane z uregulowaniem kontaktów z dzieckiem albo zwalczaniem alienacji rodzicielskiej, zapraszamy do kontaktu.

 Adwokat Aleksandra Manderla

Aplikant adwokacki Paulina Miecznikowska