W dniu 1 czerwca 2017 r. weszły w życie przepisy Ustawy z dnia 7 kwietnia 2017 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ułatwienia dochodzenia wierzytelności (Dz.U. z 2017 r. poz. 933). Zmiana dotyczyła między innymi art. 647[1] Kodeksu cywilnego, dotyczącego odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, który otrzymał następujące brzmienie:
- 1. Inwestor odpowiada solidarnie z wykonawcą (generalnym wykonawcą) za zapłatę wynagrodzenia należnego podwykonawcy z tytułu wykonanych przez niego robót budowlanych, których szczegółowy przedmiot został zgłoszony inwestorowi przez wykonawcę lub podwykonawcę przed przystąpieniem do wykonywania tych robót, chyba że w ciągu trzydziestu dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia inwestor złożył podwykonawcy i wykonawcy sprzeciw wobec wykonywania tych robót przez podwykonawcę.
- 2. Zgłoszenie, o którym mowa w § 1, nie jest wymagane, jeżeli inwestor i wykonawca określili w umowie, zawartej w formie pisemnej pod rygorem nieważności, szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę.
- 3. Inwestor ponosi odpowiedzialność za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia w wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, chyba że ta wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w § 1 albo 2. W takim przypadku odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w § 1 albo 2.
- 4. Zgłoszenie oraz sprzeciw, o których mowa w § 1, wymagają zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności.
- 5. Przepisy § 1-4 stosuje się odpowiednio do solidarnej odpowiedzialności inwestora, wykonawcy i podwykonawcy, który zawarł umowę z dalszym podwykonawcą, za zapłatę wynagrodzenia dalszemu podwykonawcy.
- 6. Postanowienia umowne sprzeczne z treścią § 1-5 są nieważne.
Celem nowelizacji przepisu art. 647[1] KC było zmodyfikowanie zasad ochrony podwykonawców w zakresie zapłaty wynagrodzenia za roboty budowlane. Zmiany te uznać należy za daleko idące.
U genezy wprowadzenia art. 647[1] KC było zapewnienie podwykonawcom robót budowlanych ochrony przed kontrahentami, którzy nie regulują należnego wynagrodzenia za wykonanie powierzonych podwykonawcom robót budowlanych. Podwykonawcom przyznano prawo dochodzenia roszczenia o zapłatę wynagrodzenia także względem podmiotów wskazanych w art. 647[1] KC, choć podmioty te nie łączył z podwykonawcami stosunek zobowiązaniowy.
W zmodyfikowanym stanie prawnym podmioty wskazane w przepisie art. 647[1] KC nadal ponosić będą solidarną odpowiedzialność za zapłatę wynagrodzenia podwykonawcy i – odpowiednio – dalszego podwykonawcy, jednak na zmienionych zasadach.
W myśl znowelizowanego z dniem 1 czerwca 2017 r. przepisu art. 647[1] § 1 KC solidarna odpowiedzialność inwestora z generalnym wykonawcą względem podwykonawcy powstanie gdy inwestorowi zostanie zgłoszony (zgłoszenie to musi nastąpić z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności) przez wykonawcę lub podwykonawcę szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez podwykonawcę przed przystąpieniem do ich wykonywania, a inwestor w ciągu 30 dni od dnia doręczenia inwestorowi zgłoszenia nie złoży sprzeciwu (także taki sprzeciw musi zostać złożony z zachowaniem formy pisemnej pod rygorem nieważności) generalnemu wykonawcy i podwykonawcy. Po nowelizacji nie ma już zatem obowiązku przedstawienia inwestorowi przez wykonawcę umowy z podwykonawcą lub jej projektu. Ponadto, co istotnie jest daleko idącą modyfikacją, zmiana przyznaje także podwykonawcy uprawnienie do zgłoszenia inwestorowi przedmiotu robót. W interesie podwykonawcy jest, by mieć świadomość takiego uprawnienia. Niekorzystne natomiast dla podwykonawców jest to, że przedłużeniu uległ termin oczekiwania na zajęcie stanowiska przez zamawiającego – z 14 dni do 30 dni.
W myśl art. 647[1] § 2 KC dochowanie trybu zgłoszeniowego wskazanego w art. 647[1] § 1 KC nie jest konieczne dla powstania odpowiedzialności solidarnej inwestora i wykonawcy w przypadku, gdy szczegółowy przedmiot robót budowlanych wykonywanych przez oznaczonego podwykonawcę został określony przez inwestora i wykonawcy w umowie, zawartej przez te podmioty w formie pisemnej pod rygorem nieważności.
W rezultacie dokonanej modyfikacji wprowadzono również istotne zabezpieczenie interesów inwestorów ponoszących solidarną odpowiedzialność na podstawie art. 647[1] KC. W § 3 omawianego przepisu zakres tej odpowiedzialności został bowiem ograniczony pro viribus patrimonii. Przy takiej konstrukcji dłużnik odpowiada za dług całym swoim majątkiem, jednakże tylko do pewnej wysokości ograniczonej liczbowo. Tu ograniczenie to przyjęto na poziomie wysokości ustalonej w umowie między podwykonawcą a wykonawcą, z dodatkowym zastrzeżeniem, że gdy ta wysokość przekracza wysokość wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane, których szczegółowy przedmiot wynika odpowiednio ze zgłoszenia albo z umowy, o których mowa w § 1 albo 2 art. 647[1] KC, wówczas odpowiedzialność inwestora za zapłatę podwykonawcy wynagrodzenia jest ograniczona do wysokości wynagrodzenia należnego wykonawcy za roboty budowlane. Zmianę tę niewątpliwie uznać trzeba za bardzo korzystną dla inwestorów.
Artykuł 647[1] KC ma charakter bezwzględnie obowiązujący. Postanowienia umowne sprzeczne z treścią art. 647[1] KC § 1–5 są nieważne. Zatem w treści umów nie można uregulować przesłanek powstania i zakresu solidarnej odpowiedzialności odnośnych podmiotów względem podwykonawców w sposób odmienny od ustawowych.
Zgodnie z art. 12 ustawy zmieniającej, art. 647[1] KC w jego dotychczasowym brzmieniu stosuje się do umów o roboty budowlane zawartych przed dniem wejścia w życie ustawy zmieniającej. Zatem kwestia odpowiedzialności za zapłatę wynagrodzenia za roboty budowlane wykonane przez podwykonawcę na podstawie umów zawartych przed 1 czerwca 2017 r. (co w szczególności dotyczy wprowadzonego limitu odpowiedzialności inwestorów) oceniana będzie według przepisów dotychczasowych.
Dariusz Paprocki, prawnik, Kancelaria Adwokacka RBM Rusecki, Bezak, Manderla sp.k.