W świetle zmieniających się stosunków społecznych oraz warunków życiowych, rodzice małoletnich dzieci coraz częściej przed rozpoczęciem postępowania sądowego uzgadniają i podpisują Rodzicielski Plan Wychowawczy (czy też Rodzicielski Plan Opiekuńczo-Wychowawczy), funkcjonujący również pod pojęciem Porozumienie rodzicielskie (dla potrzeb niniejszego opracowania dalej: Porozumienie lub Plan).
Dobrze przygotowany Rodzicielski Plan Wychowawczy ułatwia przeprowadzenie postępowania rozwodowego, często wycisza napięte stosunki stron, a przede wszystkim pozwala na zapewnienie niezwykle ważnej wartości, jaką jest dobro małoletnich dzieci.
Jako, że każda rodzina jest inna, Rodzicielski Plan Wychowawczy musi zostać dostosowany do konkretnego stanu faktycznego, niejednokrotnie zaś będzie wymagał zasięgnięcia opinii specjalisty (adwokata, rzecznika majątkowego etc.), tym niemniej w celu przybliżenia problemu, w niniejszym opracowaniu w sposób praktyczny opisuję kwestie, które najczęściej pojawiają się przy formułowaniu przedmiotowego Planu, względnie powinny się w nim znaleźć.
W pierwszej kolejności pamiętać należy, że zgodnie z przepisem art. 95 § 4 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (dalej: KRO) „Rodzice przed powzięciem decyzji w ważniejszych sprawach dotyczących osoby lub majątku dziecka powinni je wysłuchać, jeżeli rozwój umysłowy, stan zdrowia i stopień dojrzałości dziecka na to pozwala, oraz uwzględnić w miarę możliwości jego rozsądne życzenia.” Przekładając powyższe na praktykę – w przypadku zdrowego, odpowiednio dojrzałego dziecka, należy uwzględnić jego rozsądne życzenia. Z biegiem czasu (dorastania dzieci) Porozumienie zapewne będzie wymagało zmian, np. w formie aneksu.
Rodzicielski Plan Wychowawczy powinien uwzględniać:
- dane stron oraz małoletnich dzieci stron;
- ustalenia dotyczące władzy rodzicielskiej nad wspólnymi małoletnimi dziećmi stron (powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców wraz z ograniczeniem władzy rodzicielskiej drugiemu rodzicowi oraz określeniem zakresu ograniczenia, względnie pozostawienie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom z ustaleniem miejsca zamieszkania dziecka przy matce lub ojcu – por. przepis art. 58 KRO. Uwaga – przy ustaleniu opieki naprzemiennej powstaje problem ustalenia miejsca zamieszkania małoletniego dziecka – do chwili obecnej w różny sposób rozwiązywany przez poszczególne sądy (w oparciu o przepis art. 28 Kodeksu Cywilnego można mieć jedno miejsce zamieszkania. Zgodnie natomiast z przepisem art. 26 Kodeksu Cywilnego „jeżeli władza rodzicielska przysługuje na równi obojgu rodzicom mającym osobne miejsce zamieszkania, miejsce zamieszkania dziecka jest u tego z rodziców, u którego dziecko stale przebywa. Jeśli zaś dziecko nie przebywa na stałe u żadnego z rodziców, jego miejsce zamieszkania określa sąd opiekuńczy.”);
- uregulowanie kontaktów rodzica z małoletnimi dziećmi – ich zakres pozostaje bardzo różny, w zależności od sytuacji życiowej stron oraz stosunków rodzinnych, niemniej przy ustalaniu kontaktów, oprócz dni kontaktu w tygodniu oraz podczas weekendów, należy również pamiętać o Świętach Bożego Narodzenia, Świętach Wielkanocnych, wakacjach letnich, feriach zimowych, innych dniach wolnych od pracy/szkoły (długie weekendy!), a także o urodzinach małoletnich dzieci, urodzinach rodziców i dziadków, ewentualnych ślubach, pogrzebach i innych uroczystościach, godzinach kontaktów, miejscu odbioru i „oddania” dziecka, ustaleniu, który z rodziców jest zobowiązany do odbioru, „oddania” dziecka. Miejsce odbioru dziecka może być określone w różny sposób np. może to być miejsce zamieszkania, szkoła, ale w praktyce otrzymałam też wskazanie konkretnego miejsca – Mc Donald’s w Złotych Trasach w Warszawie (nie wnioskowałam o to miejsce, Sąd sam je ustalił). Do rozważenia pozostają również kontakty telefoniczne, za pomocą środków komunikacji typu Messenger, Skype etc.;
- ewentualne uregulowanie kontaktów z innymi osobami dziadkami ojczystymi/macierzystymi, kuzynostwem etc. (kto może spotykać się z małoletnimi dziećmi, zajmować się nimi, zabierać na noc, wakacje, weekendy etc.);
- ustalenia dotyczące posiadania dokumentów małoletnich dzieci (książeczki zdrowia, książeczki szczepień, paszportu, dowodu osobistego etc.) oraz sposobu ich przekazywania pomiędzy rodzicami. Do rozważenia pozostaje wydanie jednorazowej lub stałej zgody do podróżowania z dzieckiem za granicą (w dwóch wersjach językowych);
- ustalenie kwestii związanych ze zdrowiem małoletnich dzieci, w szczególności wyboru lekarza, prowadzenia rehabilitacji, wykonywania szczepień lub ich braku etc., wzajemnym informowaniu się o chorobie dzieci oraz innych nagłych wypadkach, uzyskanych diagnozach;
- ustalenie kwestii związanych z edukacją dziecka, w szczególności wyboru przedszkola, szkoły (prywatne, społeczne, państwowe, Montessori, waldorfskie, demokratyczne?), utrzymywania kontaktów ze szkołą (samodzielnie czy wspólnie), wzajemnego informowania się o zebraniach, ocenach, uwagach, wydarzeniach dotyczących żłobka/przedszkola/szkoły, wymaganiach nauczycieli, osiągnięciach i trudnościach dzieci związanych z dydaktyką i zachowaniem na terenie żłobka/przedszkola/szkoły, odrabianiu lekcji z dziećmi; wyboru zajęć dodatkowych (języki obce, sport, nauka gry na instrumencie, inne zajęcia), jeżeli oczywiście strony takowe przewidują. Z powyższym wiążą się dodatkowe wydatki, o czym w punkcie 8 poniżej;
- ustalenie kwestii związanych z finansami, w szczególności ustalenie wysokości świadczenia alimentacyjnego – kosztów utrzymania i wychowania małoletnich dzieci stron (jego wysokość w największym uproszczeniu uzależniona pozostaje od uzasadnionych potrzeb uprawnionego, dotychczasowego standardu życia, oraz możliwości zarobkowych zobowiązanego), terminu dokonywania wpłat. Do rozważenia pozostają inne (dodatkowe) wydatki, jak: wakacje, wycieczki, sprzęt sportowy, zajęcia dodatkowe (języki obce, sport, nauka gry na instrumencie, inne zajęcia), kieszonkowe małoletnich dzieci, prywatna szkoła lub przedszkole;
- inne postanowienia – do określenia w zależności od sytuacji życiowej stron i małoletnich dzieci, jednak w szczególności w tym miejscu sugeruję wskazać sposób i zasady współpracy stron (rodziców);
- podpisy stron i data.
Prawidłowe sporządzenie Rodzicielskiego Planu Wychowawczego niejednokrotnie pozwala na szybkie oraz obarczone mniejszym stresem przeprowadzenie rozwodu, zapewniając jednocześnie uregulowanie stosunków pomiędzy rodzicami oraz rodziców wobec/z małoletnimi dziećmi stron.
W razie pytań lub wątpliwości, względnie chęci sporządzenia projektu Rodzicielskiego Planu Wychowawczego, zapraszamy do kontaktu z Kancelarią.
Aleksandra Manderla, adwokat, Kancelaria Adwokacka RBM Rusecki, Bezak, Manderla sp.k.