Zgodnie z treścią uchwały Sądu Najwyższego z dn. 11.9.2020 r., sygn. akt III CZP 88/19, Jeżeli wskutek odroczenia terminu spełnienia świadczenia, roszczenie przestało być wymagalne, jego przedawnienie rozpoczyna ponownie bieg dopiero z upływem nowego terminu.
ZAKRES SWOBODY KONTRAKTOWEJ UMÓW, A ZMIANA POCZĄTKU BIEGU PRZEDAWNIENIA…
– CO MOŻEMY ZMIENIĆ?
Treść ww. uchwały Sądu Najwyższego odnosi się do pytania Sądu Okręgowego „Czy w ramach swobody kontraktowej umów (art. 353 ze zn. 1 k.c.) dopuszczalna jest zmiana przez strony w drodze porozumienia terminu wymagalności roszczenia, po tym jak roszczenie stało się już wymagalne?”. Sprawa prowadzona przez Sąd Okręgowy dotyczyła umowy kredytu z oznaczonym terminem spłaty, który został przedłużony w drodze zawartej między stronami ugody. Rozpoznający sprawę Sąd Rejonowy oddalił powództwo, uznając je za przedawnione. Sąd I instancji stwierdził, że rozłożenie na raty było odroczeniem terminów płatności, jednak nie skutkowało przesunięciem początku biegu terminu przedawnienia.
CZY MOŻEMY UMÓWIĆ SIĘ NA ZMIANĘ TERMINU WYMAGALNOŚCI ROSZCZENIA?
Sąd Najwyższy nie zgodził się ze stanowiskiem Sądu Rejonowego, jakoby przepis art. 119 KC sprzeciwiał się umownej zmianie terminu wymagalności już wymagalnego roszczenia i związanej z tym zmianie początku biegu przedawnienia, uznając, że zdanie przeciwne prowadziłoby do nieuzasadnionego ograniczenia swobody umów. Zasada swobody umów została skodyfikowana w treści przepisu art. 353 ze zn. 1 k.c. i zgodnie z jej brzmieniem strony zawierające umowę mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się właściwości (naturze) stosunku, ustawie ani zasadom współżycia społecznego. Z zasady tej wynika, że określenie terminu spełnienia świadczenia, a także wymagalności, należy do stron. Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że przepisy określające terminy przedawnienia oraz zasady dotyczące jego biegu, mają charakter bezwzględnie obowiązujący, jednak powyższe nie dotyczy możliwości umownego określenia przez strony wymagalności roszczenia, od której zgodnie z art. 120 § 1 k.c. zależy rozpoczęcie biegu terminu przedawnienia.
ZAKAZ ZMIANY TERMINU PRZEDAWNIENIA, ALE DOPUSZCZALNOŚĆ ZMIANY OKREŚLENIA TERMINU WYMAGALNOŚCI ROSZCZENIA
Sąd Najwyższy wskazał także, iż brak jest podstaw do uznania, że przez odroczenie terminu spełnienia świadczenia, strony dążą do osiągnięcia rezultatu przeciwnego prawu.
W wyniku powyższych rozważań Sąd Najwyższy podjął uchwałę, zgodnie z którą jeżeli wskutek odroczenia terminu spełnienia świadczenia, roszczenie przestało być wymagalne, jego przedawnienie rozpoczyna ponownie bieg dopiero z upływem nowego terminu.
ROZŁOŻENIE WIERZYTELNOŚCI NA RATY Z ODROCZENIEM TERMINU WYMAGALNOŚCI (= PRZESUNIĘCIE BIEGU TERMINU PRZEDAWNIENIA) – DOPUSZCZALNE
Brzmienie podjętej uchwały jednoznacznie wskazuje na konieczność takiej interpretacji przepisów, która będzie sprzyjała ugodowemu rozwiązywaniu spornych kwestii pomiędzy wierzycielami i dłużnikami. W konsekwencji powyższego, zdaniem Sądu Najwyższego, rozłożenie na raty wierzytelności wraz z odroczeniem terminu wymagalności, a co za tym idzie – przesunięcie rozpoczęcia biegu terminu przedawnienia pozostaje prawnie dopuszczalne, a w wielu sytuacjach wskazane (z punktu widzenia ekonomiki procesowej oraz kosztów).
adwokat Aleksandra Manderla